Pruga uskog koloseka Bosanski Brod-Doboj-Zenica-Sarajevo

[admin]

Sve vezano za ovu prugu

[ivanjz]

jovanla je napisao:

Poštovani g. Cira 1 je već pisao o izgradnji pruge Bosanski Brod –
Sarajevo. U prilogu evo teksta g. Ajdin Fevzija- Brace na tu temu:


“Prva pruga u Bosni i Hercegovini puštena je u saobraćaj 24. decembra
1872. godine. Bila je to pruga normalnog kolosjeka od Banje Luke do
Dobrljina (101,6 km), izgrađena kao dio Carigradske magistrale koja je,
prema planovima Turske, trebala povezati Carigrad sa Bečom.

Poslije Berlinskog kongresa (1878.) Austrougarska je okupirala Bosnu i
Hercegovinu i odmah počela intenzivnu gradnju pruga. Okupacione trupe
su gradile pruge na liniji svog prodora u Bosnu, da bi osigurali
snabdijevanje trupa. Već u septembru 1878. godine, započeta je gradnja
uzane pruge od Bosanskog Broda do Sarajeva. Desetog dana septembra
1878. godine, u Derventi je osnovana prva direkcija
bosanskohercegovačkih željeznica, pod nazivom «Direkcija carskih i
kraljevskih bosanskih željeznica». Direktor je bio austrougarski major –
inžinjer Johan Tomašek.

Osoblje Direkcije sačinjavalo je sedam austrougarskih oficira i vojnih
činovnika, 30 civilnih činovnika iz Austrougarske i veći broj drugog
osoblja – isključivo stranaca. Domaći radnici su bili pomoćno
osoblje.Vojna uprava je naredila da dionica do Dervente mora biti
završena za dva mjeseca. Iz Rumunije, gdje je završavana pruga uzanog
kolosjeka Temišvar-Oršava, prebačene su lokomotive i raspoloživi
vagoni, vlasništvo firme «Higel i Sagel» koja će graditi i pruge u Bosni. Ta
okolnost je odredila budući karakter bosanskohercegovačkih pruga, a to
su bile uzane pruge kolosjeka 0,76 m. Prugu za Derventu gradilo je 40
inžinjera i 4.000 radnika, a trasa je imala nekoliko vrlo teških tačaka. Nije
bilo vremena za izradu bilo kakvih tehničkih studija i elaborata.


U prvoj fazi izgrađene pruge, stepen tehničke ispravnosti bio je na
najmanjem mogućem tehničkom nivou i jedva je zadovoljavao minimum
za bezbjedno odvijanje saobraćaja. Poluprečnici krivina iznosili su 30
metara, uspon i do 16 promila, a gornji stroj je izrađen od slabih šina tipa
VI, težine 13,5 kg/m i dužine 7 metara. Poseban problem su bile
skretnice, tzv. «ciganke», koje su kovači izrađivali na licu mjesta bez
podloženih pločica i sa vrlo lošim sastavima. Vozni park se sastojao od
malih lokomotiva i vagona. Lokomotive su imale jačinu 20 do 40 konjskih
snaga, a otvoreni vagoni zvani «loris» imali su nosivost dvije tone.
Kvačenje vagona bilo je primitivno i uslijed krutih veza, često je dolazilo
do kidanja vozova u krivinama.

Za putnički saobraćaj preuređeno je 10 «lorisa» na taj način što su u
četiri ćoška vagona postavljeni vertikalni stubovi i razapeto krovno
platno, zvano «SEGEITUH». Čeone strane zakovane su daskama, a bočne
strane kola bile su zastrte zavjesama. Sve ove okolnosti imale su za
posljedicu da su prvih dana u saobraćaju vozna vremena bila enormno
duga, pa je voz iz Bosanskog Broda do Zenice vozio 15 sati. Do korekcije
i poboljšanja tehničkih elemenata pruge došlo je 1880. godine.
Nastavljena je gradnja pruge prema Sarajevu. Nabavljene su nove
lokomotive jačine 50 konjskih snaga, novi dvoosovinski putnički vagoni
druge i treće klase i zatvorena teretna kola.

Prva dionica ove pruge, od Bosanskog Broda do Doboja, završena je 12.
12.02.1879. godine, od Doboja do Žepča 22.04.1879. godine, od Žepča
do Zenice 05.06.1879. godine. Pruga je završena 05.10.1882. godine,
kada je lokomotiva «RAMA» dovezla prvi voz u Sarajevo. Ukupna dužina
ove pruge iznosila je 270.117 km. Tokom dalje eksploatacije, na pruzi su
rađena poboljšanja, a najznačajnije je probijanje tunela Vranduk 1910.
godine i ugradnja šina tipa 4 težine 22 kg, čime je gornji stroj znatno
poboljšan.”


U vremenu od 1878. do 1918. godine,u periodu četrdesetogodišnje
uprave Austro-Ugarske monarhije,železnice Bosne i Hercegovine su
egzistirale kao:

1. Carsko-kraljevska bosanska železnica (k.k.B.B.).
2. Bosanskohercegovačka državna železnica (BhstB).
3. Bosanskohercegovačka zemaljska železnica (BHLB).

U gradnji pruga,a posebno u prioritetu odabiranja trasa,stalno je bio
prisutan sukob interesa Austrijske carevine i Ugarske monarhije.Austrija
je želela izlaz na Jadransko more vezom preko Bugojna i gradnjom
pruge dolinom Une,a Ugarska je favorizirala gradnju normalne pruge
Šamac-Sarajevo-Mostar.Završetkom prvog svetskog rata okončala se
vladavina dvojne monarhije na prostorima Bosne i Hercegovine.

Kako je pruga normalnog koloseka Bosanski Šamac - Sarajevo etapno građena ,
tako je etapno I ukidana. Ukinuta je uzana pruga između Doboja i Zenice.1. aprila 1948. godine
Puštanjem u saobraćaj normalne pruge Sarajevo-Ploče 1966. godine ukinuta je uzana pruga
– Lašva -Sarajevo. 26. maja 1969. godine ukinuta je pruga Bosanski Brod
– Derventa,a 1. juna 1975. godine poslednja deonica ove pruge Zenica
-Lašva.

[ivanjz]

Karte sa ucrtanom trasom ove pruge.

KartaBrod.jpg (150.57 KiB) Pregledano 6107 puta

Zahvaljujući gospodinu saebralu evo reda vožnje između Slavonskog
(Bosanskog) Broda i Sarajeva iz 1939. godine.

Brod-Sarajevo-1.jpg (223.54 KiB) Pregledano 6022 puta

Brod-Sarajevo-2.jpg (217.27 KiB) Pregledano 6022 puta

Brod-Sarajevo-3.jpg (250.22 KiB) Pregledano 6022 puta

Kako se vidi iz ovog reda vožnje putnički vozovi su polazili iz Slavonskog
Broda. Brzom putničkom vozu trebalo je nešto manje od devet sati da
stigne do Sarajeva. Zanimljivi su svakako i sezonski vozovi između
Sarajeva i Jajca kao i Sarajeva i Tuzle.

[alend]

Dve stare razglednice stanice u Bosanskom Brodu.

Bosbrodh.jpg (31.64 KiB) Pregledano 6028 puta

bosbrod12.jpg (95.67 KiB) Pregledano 6028 puta

http://www.google.com

[ivanjz]

Prve kvalitetetnije lokomotive koje su vozile vozove na pruzi od
Bosanskog Broda prema Sarajevu, kao i na pruzi Mostar – Metković su
lokomotive serije IIa4 sa Bauart klose mehanizmom. Prva iz serije od
osam ovih lokomotiva proizvedena je u fabrikama Kraus Linc 1894. godine
fabričkog broja 3082 i prikazana je na slici dole.

173-1.jpg (65.64 KiB) Pregledano 6028 puta

Lokomotive serije IIa4(kasnije JZ 178) bile su sistema 2-4-2 sa
dvoosovinskim tenderom. Mogle su da savladaju i krivine od 50m pa su za
prugu Bosanski Brod – Sarajevo koja je tada imala dosta krivina malog
poluprečnika bile prilagođene. Mogle su da razviju brzinu i do 45 km/h.
Tender je mogao da primi 5t vode i 3t uglja. Radna težina lokomotive
iznosila je 21.3 t.
1895. godine proizvedene su još tri a 1896. godine još četiri lokomotive
ove serije što znači da je ukupno proizvedeno osam lokomotiva ove
serije. Lokomotiva na slici nosi broj 201 Bosnabahn železnica dok će
kasnije na BHStB dobiti broj 101. Nažalost ova lokomotiva kao i
lokomotiva broja 107 neće dočekati JDŽ notaciju. Šta je sa njima tačno
bilo teško je reći pa je na mreži JDŽ ostalo svega šest ovih lokomotiva
178-001 do 006. 1939. godine svih šest ovih lokomotiva pripadale su
ložionici Doboj.

178-02.jpg (18.75 KiB) Pregledano 6028 puta

Na slici gore lokomotiva 178-002.

1885. godine pojaviti će se prve lokomotive serije JŽ 189 koje su se
pokazale bolje od serije 178 pa će ovih lokomotiva sve do pojave serije
185 biti proizvedeno trideset i četiri.

http://www.google.com

[ivanjz]

Ložionica u Bosanskom Brodu pre II svetskog rata kao najzastupljenije
lokomotive ima je lokomotive serije 91. Zatim slede lokomotive serije
189 i 73. Na popisu nema lokomotiva serije 83 i 85. Verovatno je da
lokomotive iz ove serije nisu uopšte ni dolazile do Bosanskog Broda jer
je pruga od Doboja do Broda bila sa puno oštrih krivina. To je moja
pretpostavka bazirana na ovom popisu i na fotografijama kojim
raspolažem gde ovih lokomotiva uopšte nema na ovom delu pruge.

Na ovoj fotografiji iz kolekcije g. Tadeja Bratea je lokomotiva 91-031
koja je pre rata pripadala ložionici u Bosanskom Brodu. Moguće je da
je upravo tu i snimljena.

[presa]

Vrlo lep tekst o Derventi i zeleznici iz kojeg se vidi da vise ne postoji
zgrada železničke stanice.

http://pesa-pesa.blogspot.com/2009/04/l ... oboja.html

[presa]

Železnička stanica Doboj bila je važna stanica na pruzi Brod - Sarajevo,
jer se od ove stanice odvajala pruga prema Tuzli tako da je Doboj po
svojoj železničkoj infrastrukturi bio impozantan. Imao je i svoju ložionicu.

Na fotografijama dole slika železničke stanice Doboj sa početka XX veka.

Doboj88.jpg (43.35 KiB) Pregledano 6028 puta

http://www.google.com

[presa]

Zgrada železničke stanice Doboj iz prilazne ulice.

[alend]

Detalj iz železničke stanice u Bosanskom Brodu sa početka XX veka.

bbrodstanica.jpg (170.69 KiB) Pregledano 6028 puta

http://www.google.com